Bulletin KNOB

De wetgevende macht van de Belgische bouwvakker

Simon De Nys-Ketels — 2025-09-23

Hoewel geen enkel architectuurproject zonder bouwvakkers wordt opgetrokken, blijven arbeiders pijnlijk onderbelicht in architectuur- en bouwgeschiedenis. Door het ontstaan en de ontwikkeling te traceren van de Algemene Centrale van de Bouw, de socialistische bouwvakbond in België, tracht dit artikel dit te remediëren. Het probeert daarbij voorbij te gaan aan de conventionele nadruk op de relatie tussen arbeiders en bouwpraktijk, en probeert juist aan te tonen hoe ook voorbij de werf bouwvakkers een belangrijke impact hadden op het wetgevend kader van de Belgische bouwsector. Hierbij wordt gefocust op de twee belangrijkste speerpunten van de bouwvakbond: de strijd voor een eerlijk loon, en betere veiligheid op de bouwplaats.

Eerst via staking en later via meer geïnstitutionaliseerd overleg slaagde de organisatie erin het loon van bouwvakkers stevig te verankeren en te beschermen, terwijl het aan de hand van onderhandeling en perscampagnes het ontstaan van veiligheidsregulering op de werf vormgaf. Bovendien wist de vakbond deskundig te navigeren in het complex legaal landschap van de Belgische bouwsector: via collectieve arbeidsovereenkomsten en publieke lastenboeken zette het strategisch in op alternatieve vormen van regelgeving. Hierdoor moesten aanpassingen niet langs de vaak logge procedures van officiële wetgeving, en kon de vakbond een direct voelbare invloed uitoefenen op de bouwpraktijk. Deze legale instrumenten lieten de Centrale daarenboven toe om een antwoord te bieden op de ingrijpende technologische veranderingen en bouwmaterialen die op dat moment hun intrede deden in de bouwsector, door de nieuwe arbeidsrisico’s en technische skills die deze technologieën met zich meebrachten te valoriseren in verbeterde looncondities. Zo wisten bouwvakkers, een vergeten stem binnen architectuur-, bouw-, en sociale geschiedenis, hun wetgevende macht te laten gelden, en legden ze op beide strijdfronten de cruciale basis voor de verdere naoorlogse welvaartsontwikkelingen in de Belgische bouwsector.

Zwolle townscapes by Jacobus Vrel

Dirk J. de Vries — 2025-09-23

Jacobus Vrel is known as the painter of over twenty townscapes from the period 1640-1660, which is to say shortly before the active period of such specialists of the genre as Jan van der Heijden, Gerrit Berckheyde and Jan Abrahamsz Beerstraten. However, nothing is known about Vrel himself, and until recently it had proved impossible to pinpoint the location of his townscapes. Now a step-by-step analysis of a limited number of pictures using building history indicators, maps and other historical tools, has made it possible to decipher many of the topographical and architectural elements of the townscape depicted by Vrel. They point to the northern part of the centre of Zwolle.

Although Vrel had scant mastery of mathematical perspective, his townscapes were convincing spatial compositions and while not intended as a topographical records, they clearly referred to a specific neighbourhood. The completely non-academic and nonidealized nature of his depictions also makes them interesting as authentic visual documents of street life in the medieval part of an East Netherlands town in the mid-seventeenth century.

Four townscapes can be placed near the town wall along Waterstraat, and two others on the corner of the Broeren- and Nieuwstraat. An interesting detail in this respect is that Vrel painted the same bakery eight times, and that four of those paintings show the same man, wearing a red cap and white shirt, looking out of the first-floor window. Three bakeries have an awning with a sign reading ‘this house is for rent’. Historical research has revealed that the bakery belonged to a certain Reijner Gerrijts, who also owned a rental property located next door on the street corner beneath a continuous tiled roof. According to hearth tax records, that property stood vacant in 1641. This unique piece of information led to the precise location of the bakery and to the names of the baker and the tenant.

Theodor Sanders 1847-1927

Coert Peter Krabbe — 2025-09-23

Review of a book written by Arjan den Boer.

Het Verlangen naar Zee

Sophie van Ginneken — 2025-09-23

Review van een boek geschreven door Jeroen Cornilly.

Berlages Indische Reis/ Berlage Di Nusantara/ Berlage's Journey to the Indies

Pauline K.M. van Roosmalen — 2025-09-23

Review of a book written by Angeline Basuki, Loes van Iperen, Ester van Steekelenburg, Petra Timmer (red.).

De Gevelstenen van Amsterdam & Waar Haarlem in de Gevel Staat

Dirk J. de Vries — 2025-09-23

Review of two books: the first one is written by Onno W. Boers (De Gevelstenen van Amsterda), the second book is written by Peter van Graafeiland (Waar Haarlem in de Gevel Staat).