Een nieuw platteland bouwen
Het Moderne Dorp op de Wereldtentoonstelling van 1913 in Gent en de Belgische modelschool
DOI:
https://doi.org/10.7480/knob.119.2020.1.4733##submission.downloads##
Samenvatting
In the summer of 2013, the Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed (Flemish Immovable Heritage Agency) investigated a modest little school building in the vicinity of Ghent (Belgium). The old building proved to be a reconstruction of the model school in the Modern Village, a Belgian government pavilion of great social significance at the 1913 World’s Fair in Ghent. The model school is the only surviving building from the Modern Village.
Since this discovery, further investigations by the heritage agency have revealed the dearth of scholarly studies of either the Modern Village or the model school building. The great social importance of this Belgian rural model school is, however, becoming increasingly clear. This article is a critical assessment of that importance. A brief outline of the historical context in which the Modern Village and the model school came about is followed by a description of their social significance and the impact on Belgian and European society. The starting point is an analysis of the evaluation reports of the Modern Village published in book form by the then director general of the Ministry of Agriculture, Paul De Vuyst, and a member of parliament, Emile Tibbaut. The authenticity of the reconstruction of the model school is assessed based on recent construction history research. Finally, the question of the extent to which the model school design was adopted was explored during a field trip with the help of local cultural and archival agencies.
The 1913 World’s Fair in Ghent took place in a period of mass rural migration that resulted in poverty and social unrest in many parts of Europe. The Belgian government was keen to do something about this by building a new countryside with a better quality of life. To that end they exhibited the Modern Village – a practical and instructive embodiment of their policy – at the Ghent World’s Fair. The ambition was to modernize the rural economy and beautify the villages. Via the introduction of compulsory education for children between the ages of six and fourteen, future generations would be taught the skills and techniques needed to modernize the economy and simultaneously achieve the edification of the rural population, central to which was a love of one’s own region and traditions. The effects of the Modern Village on the modernization of agriculture and on the improvement of the quality of life were felt mainly after the First World War, not just in Belgium but in other countries, too, such as Hungary.
The model school in the Modern Village was conceived as an affordable and easy-to-build school building that would facilitate the realization of this new rural culture. The construction survey has demonstrated the authenticity based on the specific roof shapes in stone dating from over a hundred years ago.
Recent field research complements the latest investigations by the Flemish Government and strengthens the hypothesis that the model school was widely emulated and played an important role in the implementation of compulsory schooling in Belgium. Further research is necessary, not least to obtain clarity about the adoption of the new teaching methods presented in the model school and the significance of small primary school libraries for the general edification of the rural population.
Referenties
De archiefnummers van de afbeeldingen in dit artikel kunnen bij de auteur worden opgevraagd.
Advies van de Gentse stadsdienst Monumentenzorg en Architectuur naar aanleiding van de eerste sloopaanvraag (2015).
Eerste onderzoek van het Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed (VAOE) dat leidde tot de opname in de Inventaris Onroerend Erfgoed (2013): https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/215678, geraadpleegd op 16 december 2019.
T. Baudin, R. Stelter, The rural exodus and the rise of Europe, Max Planck Institute for Demographic Research, Rostock 2019, 3-4.
P. De Vuyst, E. Tibbaut, Het Moderne Dorp op de Wereldtentoonstelling te Gent 1913. Nota’s, verslagen, zichten en plans, Brussel 1913, IV en XII; A. Capiteyn, Gent in weelde herboren. Wereldtentoonstelling 1913, Gent 1988, 165.
Capiteyn 1988 (noot 4), 165.
E. Vanhaute, ‘Leven, wonen en werken in onzekere tijden. Patronen van bevolking en arbeid in België in de “lange negentiende eeuw”’, Bijdragen en mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, 118 (2003) 2, 153-178; P. Bairoch, G. Goertz, ‘Factors of Urbanisation in the Nineteenth Century Developed Countries. A Descriptive and Econometric Analysis’, Urban Studies, 23 (1986) 4, 285-305.
B. Notteboom, ‘Boeren op de Wereldtentoonstelling. Het Moderne Dorp’, in: W. Van Acker, C. Verbruggen (red.), Gent 1913: op het breukvlak van de moderniteit, Gent 2013, 126-139.
Website Centrum voor Agrarische Geschiedenis: https://hetvirtueleland.be/exhibits/show/geschiedenis-openluchtmusea/nederlandse_openluchtmusea/wagen, geraadpleegd op 16 december 2019.
De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 42-46.
https://gent1913.eu/het-moderne-dorp-2/, geraadpleegd op 16 december 2019.
D. Depelchin, ‘The Ghent Universal and International Exhibition of 1913. Reconciling Historicism, Modernity and Exoticism’, in: M. Filipová, Cultures of international exhibitions 1840-1940, Farnham 2015, 183-201.
Capiteyn 1988 (noot 4), 143.
Het concept van ‘de lange negentiende eeuw’ stelt de periode van de Franse Revolutie (1789) tot het begin van de Eerste Wereldoorlog (1914) voor als een aaneengesloten tijdvak zonder grote schokken of cesuren. Tekst: https://www.historiek.net, geraadpleegd op 4 januari 2020.
Notteboom 2013 (noot 7), 126-139.
Y. Segers, L. Van Molle, Leven van het land. Boeren in België, 1750-2000, Leuven 2004, 50-63.
https://gent1913.eu/het-moderne-dorp-2/, geraadpleegd op 16 december 2019.
De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 50.
W. Whyte, ‘Introduction’, in: H. Meller (red.), Ghent Planning Congres 1913. Premier Congrès International et Exposition Comparée des Villes, Londen 2014, V-XVII.
J. Giele, Kleine wegwijzer voor de bezoekers van Het Hedendaagsche Dorp in de Wereldtentoonstelling van Gent, Leuven 1913, 3 en 49.
B. Notteboom, ‘Ouvrons les yeux!’ Stedenbouw en beeldvorming van het landschap in België 1890-1940, Gent 2009, 351; De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), X en 80.
Giele 1913 (noot 19), 45.
De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 50-51.
Capiteyn 1988 (noot 4), 163-164.
Notteboom 2013 (noot 7), 126-139; De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 163.
Giele 1913 (noot 19), 3 en 46.
https://gent1913.eu/het-moderne-dorp-2/, geraadpleegd op 16 december 2019.
De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 80-81.
Giele 1913 (noot 19), 40.
Notteboom 2013 (noot 7), 126-139.
De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 51.
De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 37.
Website Centrum voor Agrarische Geschiedenis: https://hetvirtueleland.be/exhibits/show/geschiedenis-openluchtmusea/nederlandse_openluchtmusea/nederlandse_openluchtmuseum, geraadpleegd op 16 december 2019.
Notteboom 2009 (noot 20), 367.
De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 19.
De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 17.
Vlaamse Overheid (België), beschermingsdossier Voormalige Sint-Gerardusschool, 2016, 9; Notteboom 2009 (noot 20), 85.
Depelchin 2015 (noot 11), 191.
Capiteyn 1988 (noot 4), 165; website Centrum voor Agrarische Geschiedenis: https://hetvirtueleland.be/exhibits/show/geschiedenis-openluchtmusea/nederlandse_openluchtmusea/nederlandse_openluchtmuseum, geraadpleegd op 16 december 2019.
P.J.H. Cuypers, ‘La restauration des monuments’, in: IVe Congrès International de l’Art Public. Rapports et comptes rendus, Brussel 1910, Section III, 1-4. Abusievelijk staat onder dit artikel de naam P.F.J. Cuypers vermeld. De vertaling van het citaat luidt: ‘Als onze voorgangers goede huisvaders waren geweest, dan zou de slechte staat van historische monumenten niet zo erg zijn en zouden wij vandaag niet geconfronteerd worden met belangrijke en zeer gecompliceerde onderhoudsvragen.’
De Nederlandse erfgoedverenigingen Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond (KNOB) en Bond Heemschut werden respectievelijk in 1899 en 1911 opgericht. In Duitsland werd in 1904 de Bund Heimat und Umwelt in Deutschland opgericht.
De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 18.
Notteboom 2009 (noot 20), 353.
‘Sint-Gerardusschool, laatste getuige van Expo 1913 in Gent’, Edu & Care. Vaktijdschrift voor beslissingsnemers in het domein van Education and Healthcare (2016) 14, 47-53, en ‘Sint-Gerardusschool. Blijft het laatste gebouw van de Gentse Wereldexpo 1913 overeind?’, Renoscripto. Vakblad voor de architect en aannemer (2018) 92, 27-32.
De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 80.
Vlaamse Overheid (België), Evaluatie gebruik term ‘moederschool’ vml. Sint-Gerardusschool Harelbekestraat 64 9000 Gent, 2018, 7.
De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 81-82, 128.
S. Goffinet, D. Van Damme, Functioneel analfabetisme in België, Brussel 1990, 17.
Restanten van fruitbomen werden aangetroffen in onder meer de gemeentescholen van Ooike en Val-Meer. Een van degenen die de aanwezigheid van een schoolmoestuin bevestigen is dhr. Jozef Jackers, gewezen onderwijzer op de lagere school van Val-Meer, deelgemeente van Riemst in de Belgische provincie Limburg.
Vlaamse Overheid 2016 (noot 36), 8.
P. Boekholt, E. de Booy, Geschiedenis van de school in Nederland vanaf de middeleeuwen tot aan de huidige tijd, Assen/Maastricht 1987, 167.
Vlaamse Overheid 2016 (noot 36),18; De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 81.
Vlaamse Overheid 2018 (noot 45), 2.
Giele 1913 (noot 19), 40.
Exposé du système Knapen, Pour L’Hygiène de l’habitation et la conservation des constructions, 1911, 7-21.
P. Van den Eeckhout, G. Vanthemsche, Bronnen voor de studie van het hedendaagse België, 19de-20ste eeuw, Brussel 2001, 464.
Vlaamse Overheid 2016 (noot 36), 16-17.
Vlaamse Overheid 2018 (noot 45), 1; Vlaamse Overheid 2016 (noot 36), 23.
K. Loef, L. van Meijel, P. Opmeer, Categoriaal Onderzoek Wederopbouw. Scholen, Rijksdienst voor de Monumentenzorg, [Zeist] 2002, 48 en 50.
D. Broekhuizen, H. De Zutter, E. Vandenberghe, ‘Unieke Belgische modelschool vraagt bescherming. Gentse erfgoedstrijders’, Heemschut, 95 (2018) 3, 37.
Archief van de Gentse stadsdienst FM Onderwijs, Departement Facility Management, plannen van de gewezen huishoudschool te Gentbrugge.
B. Pukánszky, A. Nóbik, Magyar iskoláztatás története a 19-20. Században, Szeged 2013, www.jgypk.hu/mentorhalo/tananyag/Magyar_isk_tortenete/vii1_npoktats.html, geraadpleegd op 16 december 2019.
J. Grootaers, Materiaal-technisch onderzoek (niet uitgegeven), 2018, 6.
Boekholt en De Booy 1987 (noot 50), 255.
Goffinet en Van Damme 1990 (noot 47), 14-15.
De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 19.
IVe Congrès International de l’Art Public. Rapports et comptes rendus, Brussel 1910, 34; website Centrum voor Agrarische Geschiedenis: https://hetvirtueleland.be/exhibits/show/geschiedenis-openluchtmusea/wereldtentoonstellingen/vaders_vaderland, geraadpleegd op 16 december 2019.
Giele 1913 (noot 19), 47-49; De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 39.
G. de Montenach, ‘Le Village moderne et modèle de l’Exposition nationale de Berne (1914)’, in: De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 31.
Notteboom 2009 (noot 20), 371.
G. de Montenach in: IVe Congrès International de l’Art Public (noot 66), 35.
De Vuyst en Tibbaut 1913 (noot 4), 83-87.
Goffinet en Van Damme 1990 (noot 47), 16.
Boekholt en De Booy 1987 (noot 50), 168.
Giele 1913 (noot 19), 47.
L. Simons, ‘Openbare Bibliotheken’, in: Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, https://nevb.be/wiki/Hoofdpagina, geraadpleegd op 16 december 2019.
Notteboom 2013 (noot 7), 127.
Gepubliceerd
Citeerhulp
Nummer
Sectie
Artikelen
Licentie
Copyright (c) 2020 Hannes De Zutter
Dit werk wordt verdeeld onder een Naamsvermelding 4.0 Internationaal licentie.