Wegvliegen in het oneindige. De plafondschilderingen in het Koninklijk Paleis Amsterdam

Auteurs

  • Anne van Grevenstein
  • Emilie Froment

DOI:

https://doi.org/10.7480/knob.112.2013.2.620

##submission.downloads##

Samenvatting

In 1655-1656 werden plafondschilderingen voor de Weeskamer en de Thesaurie Ordinaris van het Amsterdamse stadhuis gemaakt door Cornelis Holsteijn, voor de Justitiekamer door Nicolaes van Helt Stockade en voor de Burgemeesterskamer door Jan van Bronkhorst. De allegorische voorstellingen op de rechtspraak, tegen de achtergrond van een blauwe hemel, zijn gevat in de architectonische structuur van de zalen op de bel-étage. In 2006 kreeg de Stichting Restauratie Atelier Limburg de opdracht om de effecten van natuurlijke veroudering en ingrepen uit het verleden op de linnen drager en de gebruikte schildersmaterialen te onderzoeken. Het gebruik van smalt voor de hemelpartijen, een blauw pigment dat na verloop van tijd vergrijst, had herhaaldelijk aanleiding gegeven tot ingrijpende restauraties. De was-hars bedoekingen uit de negentiende eeuw hadden hun steunfunctie verloren en breedvoerige overschilderingen van het oorspronkelijk verfoppervlak, die op hun beurt ook weer waren verkleurd, maakten een nieuwe behandeling noodzakelijk. De restauratie bestond uit urgente conserverende ingrepen om de linnen dragers weer stevigheid te bieden en een ingrijpende schoonmaak van het verfoppervlak om het trompe-l’oeil -effect weer tot uitdrukking te brengen. Door de verwijdering van sterk vergeelde en glimmende vernislagen, en van de verkleurde overschilderingen kwam de oorspronkelijke weergave van de ruimte in de plafondschilderingen weer tot haar recht. De reconstructie van de authentieke kleuren van de architectuur werd uitgevoerd op basis van gegevens afkomstig van onderdelen die nooit overschilderd waren geweest. Deze twee ingrepen herstelden de eenheid van het ensemble.

Biografieën auteurs

Anne van Grevenstein

Prof. A.G.A. van Grevenstein is schilderijenrestaurator en emeritus hoogleraar in de Praktijk van Conservering en Restauratie aan de Universiteit van Amsterdam. Vanaf 1981 was zij hoofdrestaurator van het Frans Hals Museum in Haarlem en in 1987 werd zij directeur van de Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL). Zij had onder meer de leiding over de restauratie van de schilderingen in de Oranjezaal, de decoraties van het Rijksmuseum en de schilderingen in het Koninklijk Paleis.

Emilie Froment

Drs. E.M. Froment is schilderijenrestaurator en praktijkdocent Conservering en Restauratie aan de Universiteit van Amsterdam. Zij studeerde kunstgeschiedenis en schilderijenrestauratie aan de Universiteit van Parijs IV, Panthéon-Sorbonne. In 2005 trad zij in dienst van de Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL) en nam zij deel aan het onderzoek en de behandeling van de schilderingen in het Koninklijk Paleis. Met financiële steun van het Gieskes Strijbis Fonds werkt zij aan een proefschrift over de technische consequenties van was-hars bedoekingen bij het behoud van schilderijen uit de Gouden Eeuw in Nederland.

Referenties

Het onderzoek en de conservering vonden plaats in de periode 2006-2012 en werden uitgevoerd door de Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL) in opdracht van de Rijksgebouwendienst (RgD).

De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE), toen Instituut Collectie Nederland (ICN), was verantwoordelijk voor het materiaaltechnisch onderzoek. Deelname aan het project door studenten van de masteropleiding Conservering en Restauratie van de Universiteit van Amsterdam, begeleid door onderzoekers en restauratoren zoals Hein Hundertmark en Krijn van den Ende, maakte het mogelijk om archiefonderzoek, in combinatie met pigment- en bindmiddelonderzoek te integreren in hun curriculum.

Een van de schilderingen van Holsteijn in de Thesaurie Ordinaris meet 470 x 170 cm.

De Nederlandse restaurator Nico van Bohemen (1916-1990) voerde in 1963 de restauraties uit. Deze informatie werd ons ruimhartig verstrekt door Esther van Duijn, die verantwoordelijk was voor het archiefonderzoek.

M.M. te Marvelde. ‘The history of wax-resin lining’, in: H. Stoner and R.A. Rushfield (red.), Conservation of Easel Paintings: Principles and Practice, Londen 2012, 431-432.

L. Robinet e.a, ‘Investigation of the loss of colour in smalt on degradation in paintings using multiple spectroscopic analytical techniques’, in: Preprints of the ICOM-CC 16th Triennial Conference, Lissabon 2011, gepubliceerd op CD-ROM, paper 1614.

De Nederlandse restaurator Leo Marchand (1913-1996) voerde in 1963 de restauraties uit.

S. van Gulik, Lodewijk Napoleon op de Dam. De verbouwing van stadhuis tot paleis en het onderzoek naar deze verdwenen periode, masterscriptie Universiteit van Amsterdam, Amsterdam 2008

Gepubliceerd

2013-06-01

Citeerhulp

van Grevenstein, A., & Froment, E. (2013). Wegvliegen in het oneindige. De plafondschilderingen in het Koninklijk Paleis Amsterdam. Bulletin KNOB, 112(2), 89–99. https://doi.org/10.7480/knob.112.2013.2.620

Nummer

Sectie

Artikelen

##plugins.generic.plaudit.displayName##